انواع روشهای محاسبه مالیات بر ارزش افزوده

بر اساس تعریف ارزش افزوده در هر مرحله‌ای از تولید، بخشی از ارزش به محصول افزوده می‌شود. طبق همین تعیرف، مالیات بر ارزش افزوده نیز در هر مرحله از تولید بر اساس درصد مشخصی از ارزش ایجاد شده محاسبه می‌شود. بر اساس محاسبات ریاضی، روش محاسبات مالیات بر ارزش افزوده به دو روش تفریقی و تجمیعی به دو شکل مستقیم و غیرمستقیم می‌باشد. در مقررات قانون مالیات بر ارزش افزوده به روش تفریقی غیرمستقیم به صورت یکپارچه اشاره شده که بهترین روش اخذ مالیات در دنیاست.

به چهار روش می‌توان مالیات بر ارزش افزوده را محاسبه نمود که حاصل هر 4 روش نیز یکسان می‌باشد. روشهای محاسبه مالیات بر ارزش افزوده به شرح زیر معرفی می‌شوند:

روش تجمعی مستقیم: در این روش عوامل ارزش افزوده با هم جمع می‌شوند و حاصل جمع آنها در نرخ مالیات بر ارزش افزوده ضرب می‌شود.

(استهلاک + اجاره + دستمزد + سود) t = VAT

روش تجمعی غیرمستقیم: در این روش عوامل ایجادکننده ارزش افزوده، شناسایی شده و هر یک به طور جداگانه در نرخ مالیات بر ارزش افزوده ضرب می‌شوند. سپس از مجموع تمامی حاصل‌ضرب‌ها، مالیات و عوارض بر ارزش افزوده به دست می‌آید.

(استهلاک)t + (سود)t + (اجاره)t + (بهره)t + (دستمزد)t = VAT

روش تفریقی مستقیم: در این روش مبلغ خرید از مبلغ فروش کسر شده و مابه‌التفاوت در نرخ مالیات و عوارض بر ارزش افزوده ضرب می‌شود که رقم حاصل مالیات و عوارض ارزش افزوده می‌باشد.

(خرید - فروش)t =VAT

روش تفریقی غیرمستقیم (روش صورتحساب): در این روش ابتدا نرخ مالیات در مبلغ فروش ضرب می‌شود و مالیات بر ارزش افزوده فروش به دست می‌آید. سپس نرخ مالیات در مبلغ خرید ضرب می‌شود و مالیات بر ارزش افزوده خرید به دست می‌آید. پس از آن مالیات بر ارزش افزوده خرید را از مالیات بر ارزش افزوده فروش کسر می‌کنیم تا مبلغ مالیات بر ارزش افزوده‌ای که مودی بایستی در اظهارنامه ابراز نماید، به دست آید. این روش، روش مورد پذیرش برای محاسبه مالیات بر ارزش افزوده می‌باشد.

(خرید)t– (فروش)t = VAT

روش تفریقی غیرمستقیم را روش صورت حساب نیز می‌نامند زیرا در این روش خریدار موقع خرید کالا، مالیات بر ارزش افزوده کالای خریداری شده را پرداخت می‌نماید و این پرداختی به طور مجزا در صورتحساب خرید کالا درج می‌گردد. همچنین در زمان فروش کالا، مالیات بر ارزش افزوده کالای فروخته شده را دریافت و مالیات بر ارزش افزوده دریافتی را به طور مجزا در صورتحساب فروش درج می‌کند. سپس در هنگام تنظیم اظهارنامه مبلغ مالیات پرداختی را از مالیات دریافتی کسر می‌نماید. اگر مابه‌التفاوت این دو رقم مثبت باشد، یعنی مالیات دریافتی بیشتر از مالیات پرداختی مودی باشد، بدهی مودی به اداره امور مالیاتی محسوب شده و باید توسط مودی به اداره امور مالیاتی پرداخت شود. اگر مابه‌التفاوت این دو رقم منفی شود، یعنی مالیات پرداختی بیشتر از مالیات دریافتی مودی باشد، طلب مودی از اداره امور مالیاتی محسوب شده و مودی می‌تواند درخواست استرداد اضافه پرداختی را تسلیم اداره امور مالیاتی نماید.

مثال: در شرکت تولیدی پارس مبلمان اداری، برای ساخت محصول هزینه‌های محصول به شرح زیر در نظر گرفته شده است:

سود      500 ریال

دستمزد      300 ریال

اجاره      100 ریال

استهلاک      50 ریال

همچنین اگر شرکت تصمیم بگیرد محصول مورد نظر را به جای ساخت، خریداری کند، باید بهایی معادل 2.050 ریال بابت خرید کالا پرداخت نماید. چنانچه محصول مورد نظر توسط شرکت به مبلغ 3.000 ریال به فروش برسد، مطلوب است محاسبه مالیات و عوارض ارزش افزوده با در نظر گرفتن نرخ 3 درصد با استفاده از تمامی روشهای محاسبه مالیات بر ارزش افزوده

-        روش اول: روش تجمعی مستقیم:

(استهلاک + اجاره + دستمزد + سود) t = VAT

28.5 = (50 + 100 + 300 + 500) × 3% = VAT

- روش دوم: روش تجمعی غیرمستقیم:

(استهلاک)t + (سود)t + (اجاره)t + (بهره)t + (دستمزد)t = VAT

28.5 = (50) × 3% + (100) × 3% + (300) × 3% + (500) × 3% = VAT

روش سوم: روش تفریقی مستقیم:

(خرید - فروش)t = VAT

5/28 = (2.050 – 3.000) × 3% =VAT

روش چهارم: روش تفریقی غیرمستقیم:

(خرید)t– (فروش)t = VAT

5/28 = (2.050) × 3% - (3.000) × 3% = VAT